نکته ای که در موسیقی مورد تاکید و توجه است این است که بین متن موسیقی و صوتی که با آن همراه میشود باید سنخیت و هم گونی وجود داشته باشد . مثلا اگر متن سرود متنی هیجانی است آهنگ هم باید هیجانی باشد و نمیشود متن مورد استفاده متنی هیجانی و پر انرژی باشد و موسیقی آن موسیقی آرام و با سکون و همین طور برعکس آن هم نمیشود عمل کرد به این صورت که متن سرود و موسیقی متنی آرام و مثلا محزون باشد اما آهنگ همراه آن آهنگی تند و پر تحرک

مثل اینکه برای آهنگ مارش جنگی موسیقی و سبک محزون انتخاب کنند که این با روح حماسه و تحرک متفاوت و مغایر است و مثل اینکه برای شعر لالایی کودکانه آهنگ تند و سبک تند انتخاب کنید که این کار غیر از اینکه بچه را نمی خواباند بلکه باعث هوشیاری بیشتر او نیز میشود و مثل اینکه همراه با شعری محزون آهنکی شاداب استفاده کنیم که این مغایر با هدف آن شعر است

یکی از متون دینی ما که شعار دین به حساب می آید اذان است که شامل تعدادی شعار دینی است و همیشه این شعار همراه با موسیقی خاصی اجرا میشود و هدف از اذان اعلام وقت نماز به شنوندگان و تهییج و تحریک آنها برای حرکت به سوی نماز است و وقتی هدف از اذان این شد پس حتما باید آهنگ و موسیقی ای که برای آن استفاده میشود هم موسیقی ای روح بخش، محرک و مهیج باشد.

در دهه های اخیر موسیقی و سبک های های نسبتا زیادی به همراه اذان اجرا و ادا شده و هر کدام طرف داران و منتقدانی را به همراه داشته است که در این نوشتار به بررسی مختصری از دو سبک اذان میپردازم که به نظر میرسد این دو سبک در تقابل شدید با هم قرار دارند .

وقتی با دقت به اذان های اجرا شده در دهه های اخیر نگاه میکنیم میبینیم یک تعارض بین دو سبک اجرای اذان وجود دارد که در یک طرف اذان با موسیقی و سبک امثال مرحوم استاد موذن زاده و تقریبا غلوش دیده میشود و در طرف دیگر اذان هایی مثل اذان معروف به اذان انتظار را مشاهده میکنیم

حال سوال اینجاست که آیا اذان با موسیقی موذن زاده همراه و هم گون با روح حاکم بر اذان است یا اذان با موسیقی معروف به اذان انتظار و اذان به کدام سبک محرک و مهیج به سوی نماز است ؟

اذان با سبک و موسیقی مرحوم موذن زاده اعلی الله مقامه الشریف از بار هیجانی بسیار بالایی برخوردار است و نوعی نشاط و شادابی را به شنونده منتقل میکند و ناخودآگاه نگاهی زیبا به نماز و مظاهر دینی اسلامی در مخاطب ایجاد میکند و چه بسا انسان خسته و بی انگیزه به نماز اول وقت را از جا بلند کند و به سمت نماز بکشاند اما در مورد اذان انتظار باید متذکر دو نکته شوم :

نکته اول : نام این اذان که معروف به اذان انتظار است تقریبا سنخیتی با انتظار در فرهنگ و ادبیات شیعی اصیل ندارد؛گرچه حزن و اندوه از نبودن امام حاضر همیشه بر شیعیان مستولی است اما این حزن و اندوه طبق آموخته های دینی ما نباید به فضای ظاهر ما کشیده شود و اگر هم به فضای ظاهر کشیده میشود نباید روح حاکم بر جامعه ما شود بلکه باید انتظار در جامعه به معنای انتظار فعال و پویا و پر تحرک نمود پیدا کند نه اینکه قالب حزن و اندوه و گریه به خود بگیرد بنا بر این این نوع اذان را نباید اذان انتظار نامید .

نکته دوم : همان طور که گفته شد فلسفه و بنای اذان بر ایجاد نشاط در شنونده و تحریک و تهییج او نسبت به ادای بالاترین فریضه و عمل دینی می باشد در حالیکه این سبک و موسیقی تفاوت ماهوی و اصولی با فلسفه اذان دارد و چون همراه با حزن ادا میشود طبیعتا شنونده را تحریک نخواهد کرد و حالتی حزن آلود برای او ایجاد خواهد کرد و این با روح نشاط در ادای فرائض و تکالیف الهی مغایر است

بنابر این به نظر می­رسد اذان معروف به اذان انتظار حاوی موسیقی ای مغایر با فلسفه اذان و روح حاکم بر آن است و اگر بناست اذان انتظاری گفته شود موذن زاده است که باید اذان انتظار بگوید ...

و الله عالم ...